Στη Κρήτη ομιλείται η πιο παλιά διάλεκτος της ελληνικής γλώσσας, η Κρητική διάλεκτος. Η Κρητική διάλεκτος παρουσιάζει έντονο ενδιαφέρον για πολλούς μελετητές, σύμφωνα με τους οποίους, βρίθει αρχαϊκών στοιχείων στη μορφολογία, τη σύνταξη και στο λεξιλόγιο. Μάλιστα, νεότερες έρευνες μαρτυρούν την ύπαρξη πολλών λέξεων των ομηρικών επών που δεν επιβίωσαν στην αττική πεζογραφία, αλλά σε αρκετές διαλέκτους της γλώσσας μας, μία εκ των οποίων είναι και η Κρητική.

Ακόμη στο νησί υπάρχει σημαντική παράδοση μαντινάδας. Η μαντινάδα είναι ένα δεκαπεντασύλλαβο ποίημα με ομοιοκαταληξία. Για τους ντόπιους η μαντινάδα έχει ένα πολύ συγκεκριμένο νόημα, αφού αποτελεί τρόπο έκφρασης συναισθημάτων, ένα τρόπο ζωής. Μέσα στους στίχους των μαντινάδων φωλιάζουν όλες οι εκφάνσεις της ανθρώπινης ψυχής, η λύπη, η χαρά, η ελπίδα, ο έρωτας, η προσμονή, η φιλία, ο αποχωρισμός.

«Πολλοί μπορούν και γράφουνε στιχάκια με ουσία
μα η μαντινάδα είναι απλά της Κρήτης περιουσία». Χρονέας Νικόλαος

«Τα μάτια σου με μάγεψαν μα το χαμόγελο σου, είν’ αφορμή κι εγίνηκα μικρή μου αιχμάλωτος σου». Πασγιάννης Μάνος

Πολύ σημαντική άνθιση γνωρίζει επίσης σε όλη την ιστορία του νησιού και η μουσική. Τα βασικά όργανα της Κρητικής μουσικής είναι η λίρα και το λαούτο και δευτερευόντως το μαντολίνο, το βιολί και η ασκομαντούρα. Ο Νίκος Ξυλούρης, ο θανάσης Σκορδαλός, ο Κώστας Μουντάκης και ο Ψαραντώνης είναι κάποιοι μόνο από τους σημαντικούς μουσικούς της Κρήτης.

Μεγάλη παράδοση υπάρχει και στον χορό με ποικίλα και διαφορετικά είδη, τα οποία θεωρούνται συνέχεια αρχαίων χορών, όπως ο Πυρρίχιος. Η Σούστα, ο Χανιώτης, το Πεντοζάλι, και ο Σιγανός είναι κάποιοι από τους χορούς που χορεύονται πολύ συχνά από τους ντόπιους, αλλά και όσους αγαπούν τη κρητική παράδοση.

Στην ιστορία της λογοτεχνίας εξέχουσα θέση κατέχουν πολλοί Κρητικοί συγγαφείς, όπως ο Βιτσέντζος Κορνάρος, που έγραψε τον Ερωτόκριτο τον 17ο αι., ο Νίκος Καζαντζάκης (20ος αι.), ο οποίος προτάθηκε τρεις φορές για το Νόμπελ Λογοτεχνίας και ο Οδυσσέας Ελύτης, στον οποίο απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας τον Οκτώβρη του 1979. Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης ανθεί στη Κρήτη η Κρητική Σχολή ζωγραφικής. Από αυτή τη σχολή επηρεάζεται ο ζωγράφος Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Eλ Γκρέκο).